นพ.อรรควิชญ์ หาญนวโชค
วว.เวชศาสตร์ป้องกัน (เวชศาสตร์การเดินทาง), อายุรศาสตร์เขตร้อนคลินิกมหาบัณฑิต , Certificate in Travel Health™
ไข้เหลืองคืออะไร ความรู้เกี่ยวกับไข้เหลือง
โรคไข้เหลือง (yellow fever) เป็นโรคติดเชื้อไวรัสเฉียบพลัน เป็นโรคประจำถิ่นในภูมิภาคทวีปแอฟริกาและอเมริกาใต้ ถือว่าเป็นหนึ่งในโรคติดเชื้อโบราณเก่าแก่ที่มนุษย์รู้จักดีมาหลายร้อยปีแล้ว อัตราการเสียชีวิตสำหรับผู้ที่ติดเชื้อโรคไข้เหลืองและมีอาการถือว่าสูง แต่เป็นโรคที่มีการป้องกันด้วยวัคซีนที่ได้ผลเป็นอย่างดี
เนื่องด้วยจุดหมายปลายทางในพื้นที่แหล่งรังโรคเป็นสถานที่ๆมีความน่าสนใจและดึงดูดนักท่องเที่ยวจากทั่วโลกเดินเข้าไป ไม่ว่าจะเป็น การไปซาฟารีในทวีปแอฟริกา หรือการไปมาชูพิคชู สิ่งมหัศจรรย์ของโลกในอเมริกาใต้ ล้วนเป็นกิจกรรมที่ทำให้เกิดความเสี่ยงต่อการติดเชื้อโรคไข้เหลืองอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ในบทความนี้ผมจึงจะขออธิบายสั้นๆว่าไข้เหลืองเกี่ยวข้องกับนักเดินทางอย่างไร
อาการของผู้ที่ติดโรคไข้เหลือง
พาหะนำโรค : ยุงลาย (Aedes) ซึ่งเป็นคนละสายพันธุ์กับที่มีในเมืองไทย
หลังจากเราถูกยุงที่มีเชื้อกัดแล้ว ไวรัสจะเดินเข้าสู่กระแสเลือดภายในร่างกาย และเริ่มแบ่งตัวฟักตัวอีกประมาณ 3-6 วัน (Incubation period) ก่อนที่เราจะเริ่มมีอาการแสดงของโรค โดยอาการของโรคจะแบ่งออกเป็น 2 ระยะดังนี้
ช่วงแรก
ผู้ป่วยมีอาการไข้สูง ปวดกล้ามเนื้อ โดยเฉพาะอย่างยิ่งปวดบริเวณหลัง ปวดศีรษะรุนแรง เบื่ออาหาร คลื่นไส้อาเจียน อาการต่างๆ ในช่วงแรกนี้จะกินเวลา 3-4 วัน ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะมีอาการเพียงในช่วงระยะแรกเท่านั้นและอาการจะหายไปได้เอง มีเพียงส่วนน้อยที่อาการจะรุ่นแรงเข้าสู่ระยะที่สอง
ระยะที่สอง (Toxic phase)
เรียกว่า ระยะเป็นพิษ (Toxic phase) ผู้ป่วยกลับมามีไข้สูงขึ้นมาอีกครั้งภายใน 24 ชั่วโมงหลังจากที่ผ่านพ้นอาการช่วงแรกมา หลังจากนั้นจะมี อาการตาเหลืองตัวเหลือง (ซึ่งเป็นสาเหตุของชื่อโรค) ผู้ป่วยจะปวดท้อง และอาเจียนอย่างมาก ในระยะต่อมา ผู้ป่วยจะมีเลือดออกทางปาก ทางจมูก อาจมีอาเจียนหรือถ่ายอุจจาระเป็นเลือด ผู้ป่วยมักเสียชีวิตเนื่องจากตับวาย และไตวาย ผู้ป่วยที่เข้าสู่ระยะที่สองจำนวนประมาณ 50% จะเสียชีวิต ภายใน 10-14 วัน
ความเสี่ยงของโรคไข้เหลืองในนักเดินทาง (ที่ไม่ได้ฉีดวัคซีน)
เนื่องด้วยโรคไข้เหลืองเป็นโรคที่ป้องกันได้ด้วยวัคซีน และวัคซีนถือว่ามีประสิทธิภาพสูงและผลข้างเคียงที่ต่ำ การฉีดวัคซีนก่อนเดินทางเข้าพื้นที่เสี่ยงถือเป็นกฎหมายระหว่างประเทศ อย่างไรก็ตามมีงานวิจัยที่แสดงถึงความเสี่ยงของการเป็นโรคไข้เหลืองในผู้ที่ไม่ได้ฉีดวัคซีนเอาไว้ให้เปรียบเทียบ ดังนี้
- นักท่องเที่ยวที่เดินทางในแอฟริกาตะวันตก (West Africa) 2 สัปดาห์
- มีความเสี่ยงที่จะติดไข้เหลือง 50 ต่อ 100,000
- มีความเสี่ยงที่จะเสียชีวิตจากไข้เหลือง 10 ต่อ 100,000
- นักท่องเที่ยวที่เดินทางในอเมริกาใต้ (South America) 2 สัปดาห์
- มีความเสี่ยงที่จะติดไข้เหลือง 5 ต่อ 100,000
- มีความเสี่ยงที่จะเสียชีวิตจากไข้เหลือง 1 ต่อ 100,000
ประเทศไหนถือว่าเป็นเขตติดต่อ “ไข้เหลือง”
ข้อมูลจากกระทรวงสาธารณสุข ประกาศรายชื่อประเทศหรือดินแดนที่เป็นเขตระบาดของโรคไข้เหลือง ทั้งหมด 42 ประเทศ ดังนี้
***ภาพในแผนที่ด้านล่างเป็นข้อมูลของทางกรมควบคุมโรคติดต่อของสหรัฐอเมริกา (US CDC) ซึ่งข้อมูลบางส่วนอาจจะไม่ตรงกับของทางกระทรวงสาธารณสุขของประเศไทยครับ***
- ทวีปอเมริกาใต้ (South America) 13 ประเทศ
- บราซิล (Brazil)
- โบลิเวีย (Bolivia)
- เปรู (Peru)
- เอกวาดอร์ (Ecuador)
- กายอานา (Guyana)
- เฟรนซ์เกียนา (French-Guiana)
- ปานามา (Panama)
- โคลอมเบีย (Colombia)
- เวเนซูเอลา(Venezuela)
- ซูรินาเม (Suriname)
- ตรินิแดดแอนด์โตเบโก (Trinidad and Tobago)
- อาร์เจนตินา (Argentina)
- ปารากวัย (Paraguay)
- ทวีปแอฟริกา (Africa) 29 ประเทศ
- แองโกล่า (Angola)
- เบนิน (Benin)
- บูร์กินาฟาโซ (Burkina-Faso)
- บุรุนดิ (Burundi)
- แคเมอรูน (Cameroon)
- สาธารณรัฐแอฟริกากลาง (Central African Republic)
- สาธารณรัฐคองโก (Republic of Congo)
- โกตดิวัวร์ (Cote D’Ivoire)
- เอธิโอเปีย (Ethiopia)
- แกมเบีย (Gambia)
- กาบอง (Gabon)
- กานา (Ghana)
- กินี (Guinea)
- กินีบิสเซา (Guinea-Bissau)
- อิเควทอเรียลกินี (Equatorial Guinea)
- เคนยา (Kenya)
- ไลบีเรีย (Liberia)
- มาลี (Mali)
- มอริเตเนีย (Mauritania)
- เซเนกัล (Senegal)
- เซียร์ราลิโอน (Sierra Leone)
- โซมาเลีย (Somalia)
- ซูดาน (Sudan)
- ชาด (Chad)
- โตโก (Togo)
- อูกันดา (Uganda)
- สาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก (Democratic Republic of Congo)
- ไนเจอร์ (Niger)
- ไนจีเรีย(Nigeria)
วิธีการป้องกันโรคไข้เหลือง
สามารถอ่านรายละเอียดต่อได้ที่บทความ “วัคซีนป้องกันโรคไข้เหลือง (Yellow fever vaccination)“
[…] อาการของโรคไข้เหลือง […]
[…] อาการของโรคไข้เหลือง […]