นพ.อรรควิชญ์ หาญนวโชค
วว.เวชศาสตร์ป้องกัน (เวชศาสตร์การเดินทาง), อายุรศาสตร์เขตร้อนคลินิกมหาบัณฑิต , Certificate in Travel Health™
ยา Diamox หรือ Acetazolamide
ในบทความนี้จะขอพูดถึงที่มาที่ไป คุณสมบัติ ประโยชน์ และข้อห้ามของการใช้ยา Diamox หรือ Acetazolamide ที่ถือว่าเป็นยาที่มีความสำคัญสำหรับนักเดินทางที่กำลังมีแผนการเดินทางไปยังพื้นที่สูงอย่างมาก
ยา Diamox คืออะไร
ท่านสามารถบทความก่อนหน้านี้เพื่อความเข้าใจที่มากขึ้นได้ก่อนที่นี่
- บทความเดิมเรื่อง โรคจากการขึ้นที่สูงคืออะไร ได้ที่นี่
- บทความเดิมเรื่อง วิธีการป้องกัน AMS ได้ที่นี่
ต้องแก้ไขเรื่องความเข้าใจที่ไม่ถูกต้องของชื่อยาก่อน จริงๆแล้ว “Diamox” เป็นชื่อการค้าของบริษัทยาแห่งหนึ่งเท่านั้น ตัวยาจริงๆมีชื่อว่า “Acetazolamide” (เราสามารถหายาชนิดในชื่อการค้าอื่นๆที่ไม่ใช่ Diamox ได้) แต่ในบทความจะขอเรียก “Diamox” เพื่อให้เข้าใจได้ง่าย
ยา Diamox ไม่ใช่ยาสามัญประจำบ้าน แต่เป็นยาที่มีข้อบ่งชี้ในการรักษาาโรคต่างๆเช่น ใช้รักษาโรคต้อหิน หรือใช้เป็นยาขับปัสสาวะเพื่อความดันโลหิต การนำ Diamox มาใช้เพื่อป้องกันอาการแพ้ความสูงโรคจากการขึ้นที่สูง (Acute mountain sickness) นั้นก็เป็นอีกหนึ่งเหตุผล เช่นเดียวกัน
กลไกการออกฤทธิ์ของยา Diamox
Diamox จะไปช่วนทำให้ร่างกายเราปรับตัวเข้ากับการหายใจในที่ๆมีความดันบรรยากาศน้อยลงได้ ช่วยทำให้การควบคุมสมดุลกรด-ด่างของร่างกายให้ทำงานได้ดีขึ้น ซึ่งผลโดยรวมของยาจะทำให้ระดับออกซิเจนของร่างกายเราปรับตัวได้ดียิ่งขึ้น
ยา Diamox ไม่ควรใช้ในนักเดินทางกลุ่มใด
- นักเดินทางที่มีประวัติแพ้ยาซัลฟา (Sulfa allergy)
- ผู้ที่มีปัญหาเรื่องความดันโลหิตต่ำอยู่แล้ว
- ผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับไต
- นักเดินทางผู้หญิงที่กำลังตั้งครรภ์ (Pregnant women)
ผลข้างเคียงของยา Diamox มีอะไรบ้าง
- อาการชาหรือรู้สึกเป็นเหน็บที่ปลายนิ้วมือนิ้วเท้า อาการนี้มักจะไม่รุนแรงและหายเองได้ เมื่อหยุดยาแล้ว
- การรับรสที่ลิ้นจะรู้สึกแปร่งๆเวลาดื่มน้ำอัดลม (Metallic taste)อาการนี้ไม่รุนแรงและหายเองได้
- ปัสสาวะบ่อยขึ้น เนื่องจากยา diamox มีฤทธิ์ในการขับปัสสาวะ
- ผื่นขึ้น ลมพิษ แน่นหน้าอก เหล่านี้เป็นอาการของการแพ้ยา ควรหยุดยา
ประโยชน์ของ Diamox กับ Acute mountain sickness
Diamox มีจุดประสงค์การใช้ 2 อย่างหลักๆที่เกี่ยวข้องกับโรคจากการขึ้นที่สูง (Acute mountain sickness) คือ
- ใช้เพื่อทำให้ร่างกายปรับตัวได้เร็วขึ้น (Accelerate acclimatization)
- ใช้เพื่อรักษาอาการ Acute mountain sickness
ข้อควรรู้เกี่ยวกับการใช้ Diamox เพื่อทำให้ร่างกายปรับตัวได้เร็วขึ้น
- ขนาดยาที่รับประทาน คือ 125 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้ง ถ้ากินเม็ดขนาด 250 มิลลิกรัม ให้กินแค่ครึ่งเม็ดวันละ 2 ครั้ง
- ต้องกินยาล่วงหน้าก่อนขึ้นที่สูงประมาณ 24-48 ชั่วโมง และกินจนกระทั่งถึงจุดที่สูงที่สุดของการเดินทางนั้น
- หลังจากถึงจุดสูงสุดแล้วในช่วงขาลงกินต่อสัก 1-2 วัน ก็สามารถหยุดได้
- สำหรับแผนการเดินทางที่ซับซ้อน เช่น มีการขึ้นๆลงๆ ตลอดทาง แพทย์จะดูแผนการเดินทางอย่างละเอียด และจะให้คำแนะนำได้ว่า เริ่มกินยาวันนี้ ตรงนี้ และหยุดยาเมื่อขึ้นไปถึงตรงนี้ ณ วันนี้ ซึ่งคำแนะนำในแต่ละคน แต่ละการเดินทางจะไม่เหมือนกัน
- ต้องระวังขนาดยาที่มีความสับสนอย่างมาก เนื่องจาก Diamox มีขนาดเม็ดยาหลายขนาดคือ 125/250/500 mg และการจำเพียงแต่ทานครึ่งเม็ด อาจจะทำให้การรับประทานยาผิดพลาดได้
- สำคัญที่สุดคือ “ถึงแม้ว่าเราจะรับประทานยา Diamox อย่างถูกต้อง แต่เราก็สามารถที่จะป่วยเป็น AMS ได้เช่นเดิมครับ” เพราะร่างกายของแต่ละคนตอบสนองต่อยา และการปรับตัวต่อความสูงนั้นๆได้ไม่เท่ากัน
- สำหรับผู้ที่สงสัยว่าตนเองมีประวัติแพ้ยา Sulfa หรือไม่แน่ใจ แนะนำว่าให้ปรึกษาแพทย์เพื่อประเมินเหตุผลของการใช้เพิ่มเติมครับ
ข้อควรรู้เกี่ยวกับการใช้ Diamox เพื่อการบรรเทาอาการ
- ยา Diamox สามารถใช้เป็นยารักษากรณีที่ป่วยจากอาการแพ้ความสูง (AMS) ได้
- ขนาดยาที่รับประทาน คือ 250 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้ง
- สำหรับรายละเอียดวิธีการรับประทาน จะไม่ขอแนะนำตรงนี้ แต่แนะนำให้พบแพทย์โดยตรงครับ
