Survival Guide : “Mountain Sickness”
กำลังจะเข้าฤดูกาลเดินเขาที่เนปาลกันแล้ว และคนไทยจำนวนมากกำลังจะไปที่นั่น มีอยู่อย่างเดียวที่คนไทยทุกคนต้องมีความรู้ในการป้องกันและการรักษาเบื้องต้นได้ครับนั่นคือ กลุ่มอาการเล่นของสูง เอ้ย แพ้ความสูง ต่างหากละครับ
ผมได้รับคำถามมามากมาย วันนี้ผมขอเอามาเล่าให้ฟังแบบเข้าใจง่ายๆนะครับ อาการนี่เกิดเฉพาะคนที่ชอบเล่นของสูงเท่านั้น อยู่บนที่ราบแบบประเทศไทยไม่มี โดยจะเน้นเฉพาะกลุ่มเดินเขาเป็นหลักนะครับ พวกนักปีนเขาจะมีรายละเอียดที่มากขึ้นเอาไว้พูดคุยกันทีหลัง
พื้นที่ๆคนไทยไปเที่ยวกันมาก แล้วมีโอกาสเกิดอาการนี้คือ
- การไปเดิน Trekking ที่เนปาล โดยเฉพาะฝั่งด้าน Everest
- การไป Machu Pichu ที่เปรู โดยไม่ได้วางแผนให้ดีก่อน
- ไปเที่ยวอินเดียในส่วนของ Leh และ Ladakh
- บินตรงจากจีนแผ่นดินใหญ่เข้ากรุง Lhasa
อาการเป็นยังไง?
ความรู้สึกทุกอย่างที่ไม่ปกตินั้น ให้สันนิษฐานไว้ก่อนเลยว่าเรากำลังถูกอากาสแพ้ความสูงจู่โจมเข้าให้แล้ว
- อาการจะเริ่มต้นแบบง่ายๆ เช่น เหนื่อยง่าย ปวดหัว เวียนหัว นอนไม่หลับ และอาการรู้สึกไม่สบายตัวอื่น อาการเหมือนคนกินเหล้ามาแล้วมันแฮงค์ๆอยู่ แบบนั้นละใช่เลย
- แต่ถ้าอาการเริ่มเป็นรุนแรงขึ้นจะเป็นพวก ซึมลง ปวดหัวรุนแรง เดินเซ อาเจียน
- ถ้ารุนแรงไปอีก ก็จะหายใจลำบาก หมดสติ ไรแบบนี้เลยครับ
อาการจะเริ่มเกิดที่ระดับความสูงมากกว่า 2,500 เมตร ขึ้นไป แต่อาการจะเริ่มเห็นได้ชัดที่ความสูง 3,000 เมตร ขึ้นไปครับ
เตรียมตัวและวางแผนไงดี?
เมื่อเราเข้าสู่พื้นที่มีระดับความสูงมากกว่า 2,750 เมตรเหนือระดับน้ำทะเลเป็นต้นไป
- ให้ค่อยๆไต่ระดับขึ้นไป ความสูงไม่ควรแตกต่างกันเกิน 500 เมตรในแต่ละวัน
- ทุกๆระดับความสูง 1,000 เมตรที่ผ่านไป ให้เราพักอยู่ที่ระดับความสูงนั้นๆ 1-2 วันเพื่อให้ร่างกายได้ปรับตัว เรียกว่า “Acclimatization”
- หลีกเลี่ยงการใช้เครื่องบินขึ้นที่ราบสูงทันทีเช่น จาก Beijing ไป Lhasa หรือจาก Lima ไป Cusco
- หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มที่มีแอลกฮอล์เป็นส่วนผสมใน 2 วันแรก
- หลีกเลี่ยงการออกกำลังกายที่หักโหมใน 2 วันแรก
- ใช้ยาป้องกัน จะขอพูดด้านล่างครับ
ควรใช้ยาป้องกันหรือไม่
ผมขอสรุปคนที่ควรจะใช้ยาป้องกันมีดังนี้คือ
- เคยมีอาการแพ้ความสูงมาก่อนในอดีต ร่วมกับต้องขึ้นพื้นที่สูงมากกว่า 2,500 เมตรใน 1 วัน
- เคยมีอาการแพ้ความสูงชนิดรุนแรงมาก่อนในอดีต
- ผู้ที่ต้องขึ้นสู่พื้นที่สูงมากกว่า 2,800 เมตรใน 1 วัน เช่น กรณีบินจาก Beijing มาที่ Lhasa
- ผู้ที่เปลี่ยนระดับความสูงอย่างรวดเร็วทุกวัน เช่น ปีนขึ้นยอด Kilimanjaro ภายในเวลาน้อยกว่า 7 วัน
- ผู้ที่เปลี่ยนระดับความสูงมากกว่า 500 เมตรต่อวัน โดยที่ไม่มีวันพัก (No Acclimatization)
ยาที่ใช้ป้องกันได้คือ Acetazolamide (ชื่อการค้าคือ Diamox)
ขนาดยา
เม็ดขนาด 125 mg 1 เม็ดต่อทุก 12 ชั่วโมง ถ้ายาที่ซื้อมาขนาด 250 mg ก็ให้กินครึ่งเม็ดแทนครับ
กินอย่างไร
- กินก่อนขึ้นภูเขาสูง 24 ชั่วโมง (ยังอยู่พื้นที่ราบ)
- หลังจากเข้าสู่พื้นที่แล้วให้กินต่ออีก 2 วัน
- ในกรณีที่ความสูงไม่ได้เปลี่ยนหรือลดลง ให้หยุดกินได้ครับ
- ในกรณีที่ยังคงเดินขึ้นสูงมากขึ้นเรื่อยๆ ให้กินแบบเดิมต่อไป อย่าหยุด
ผลข้างเคียง
- ลิ้นจะรับรสผิดไปชั่วคราว (บางคน)
- ฉี่แตกทั้งคืน (บางคน)
ข้อห้าม
- ห้ามใช้ในคนที่แพ้ยา Sulfa
ถึงจะกินยาป้องกันแล้ว ก็ไม่ได้หมายความว่าจะไม่เป็น ถ้าเป็นแล้วควรจะทำอย่างไรดี
เราทำอะไรได้บ้างเมื่อมีอาการเหล่านี้แล้ว?
ถ้าเป็นแบบไม่รุนแรง
- ให้หยุดอยู่ที่ระดับความสูงเดิม และนอนพัก จะเริ่มช่วยบรรเทาอาการได้
- ออกซิเจนกระป๋อง ช่วยได้เนื่องจากในที่สูงอากาศจะน้อย การหายใจทำได้ไม่เต็มที่
- กินน้ำเยอะๆ อย่าให้ร่างกายขาดน้ำ
- Acetazolamide (Diamox) เจ้าเก่าแต่เพิ่มขนาดยา กินขนาด 250 mg ทุกๆ 12 ชั่วโมง
- ถ้าอาการไม่ดีขึ้นหรือแย่ลง ให้รีบเดินลงพื้นที่ล่างโดยเร็วครับ
ถ้าเป็นแบบรุนแรง (ควรมีแพทย์เป็นผู้ร่วมดูแลแล้ว)
- ลง ลง ลง และ ก็ลง ให้เร็วที่สุดและมากที่สุดเท่าที่จะทำได้ (มากกว่า 500-1,000 เมตร)
- ออกซิเจนกระป๋อง ช่วยได้เนื่องจากในที่สูงอากาศจะน้อย การหายใจทำได้ไม่เต็มที่
- Acetazolamide (Diamox) เจ้าเก่าแต่เพิ่มขนาดยา กินขนาด 250 mg ทุกๆ 12 ชั่วโมง
- Dexamethasone ชนิดเม็ด มีขนาด 5, 1 mg หาซื้อยากหน่อย มีตามโรงพยาบาลใหญ่ๆมากเท่านั้นครับ ใช้ในกรณีที่อาการเป็นรุนแรงกินในขนาดยา 4 mg ทุกๆ 6 ชั่วโมงครับ
- Nifedipine SR ขนาด 30 mg ทุกๆ 12 ชั่วโมง
กฎสำคัญมากๆที่ต้องจำไว้เสมอ คือ
1.) ถ้ารู้สึกร่างกายไม่สบาย โดยที่หาสาเหตุไม่ได้ นั่นคืออาการของ Mountain sickness
2.) ห้ามเดินขึ้นสูงกว่านี้ถ้าเริ่มมีอาการ
3.) ให้เดินลงทันที ถ้าอาการเริ่มมีมากขึ้น
จำไว้ครับ “Don’t die on the mountain” เท่านั้น
Reference : CDC Yellow book version 2016
หากใครสนใจอุปกรณ์การเดินทาง เป้แบคแพค เสื้อแจ็คเก็ตกันลมกันฝน เสื้อขนเป็ด ลองจอน ถุงมือกันหนาว
สามารถเข้าไปเลือกชมสินค้าได้ที่ ร้านของพวกเรา The Puffin House
ติดตามการเรื่องราวการเดินทางของพวกเราได้ที่ >>> https://worldwantswandering.com/
